سرطان نوروبلاستوما

نوروبلاستوما چیست ؟

نوروبلاستوما نوعی سرطان است که در شیرخواران و کودکان و به ندرت در بالغین هم دیده می شود . معمولا سلول های این سرطان ، سلول های عصبی اولیه و در حال تکامل هستند که در رویان یا جنین یافت می شوند .( واژه نورو به معنی عصب بوده و بلاتوما اشاره به سرطانی دارد که سلول های نارس یا در حال رشد را درگیر می کند .)

نورون ها ( سلول های عصبی ) اجزای اصلی مغز و طناب نخاعی بوده و به وسیله اعصاب به هم مربوط می شوند . این سلول ها برای اعمالی چون فکر کردن ، حس و حرکت لازم هستند .

تمام تومورهای سیستم عصبی سمپاتیک دوره طفولیت بدخیم نیستند . برخی از گانلیون ها بدرستی رشد نمی کنند . آن ها می توانند تومورهای خوش خیم را به وجود بیاورند . بر این تومورهای خوش خیم گانگلیونوروما نام نهاده اند .

گانگلیونوروبلاستوما ، یک تومور سرطانی است که حاوی نوروبلاست ( سلول های عصبی که در رویان یافت می شود ) های نارس بوده که می تواند به صورت غیر طبیعی گسترش یابد .

گانگلونوروما : بافت کاملا تکامل یافته ای است که معمولا با جراحی برداشته می شود .

این بیماری از معدود سرطان های اطفال است که هورمون هایی ترشح شده از آن باعث تغییرات ناخواسته ای چون اپسوکلونوس ( حرکات چرخشی چشم ها ) ، میوکلونوس ( پرش استاتیک و سفت عضلات ) و اسهال می شوند .

نوروبلاستوما سویم سرطان شایع اطفال است ، به نظر میرسد از 9100 کودک سرطانی که در سال 2002 تشخیص داده شده 3/7% آن ها به این بیماری گرفتار شده باشند . شیوع این بیماری در کودکان زیر 15 سال 1 تا 80هزار در هر سال می باشد و هر ساله 550 مورد جدید بیماری تشخیص داده میشود .

نوروبلاستوما در پسران بیش از دختران دیده می شود .

عوامل خطرساز نوروبلاستوما کدامند ؟

علت نوروبلاستوما چیست ؟

علت ایجاد این بیماری به طور کامل شناخته نشده است .بسیاری از محققین بر این باورند که هر گاه اختلالی در روند بلوغ سلول های نوروبلاست طبیعی جنینی و تبدیل آن ها به سلول های عصبی یا مدولای فوق کلیه به وجود آید ، این سلول ها هم چنان به رشد و تقسیم خودادامه دهند ، نوروبلاستوما به وجود می آید .

آیا می توان نوروبلاستوما را زود تشخیص داد ؟

در موارد نادر ، می توان نوروبلاستوما را قبل از تولد و با استفاده از سونوگرافی ( روشی که از امواج صوتی برای تصویرسازی اعضای داخلی جنین استفاده می کنند ) تشخیص داد . روش های سونوگرافی معمولا برای تخمین سن جنینی یاپیش بینی زمان تولد و مراقبت از نقایص معمول تولد به کار می رود . پیشرفت های به عمل آمده در تکنولوژی سونوگرافی و یا روش های دیگر می تواند منجر به پیدایش روش های دقیق تری برای کشف پیش از تولد این بیماری شود .

علایم و نشانه ها :

شایع ترین علامت نوروبلاستوما ، وجود یک توده یا برآمدگی غیرمعمول است که معمولا در شکم کودک یافت شده و باعث برجستگی در آن قسمت می شود . کودک ممکن است از احساس پری شکم ، ناراحتی و یا درد شکایت کند که اثرات مستقیم وجود تومور در آن ناحیه می باشند .

زمانی که متاستاز استخوانی رخ دهد ، کودک قادر به تکلم از درد استخوان ها شکایت خواهد کرد و اگر به استخوان های پشت گسترش یابد می تواند باعث فشار روی طناب نخاعی شده و علایمی چون ضعف ، فلج و یا کرختی به وجود آورد .

در یک چهارم موارد ممکن است کودک دچار تب شده باشد . نشانه های کمتر شایع عبارتند از : اسهال مقاوم ، فشارخون بالا ( به دلیل تحریک پذیری ) ،ضربان سریع قلب ، سرخی پوست ، گر گرفتگی و تعریق .

نوروبلاستوما ، آن گاه که اعصاب را در قفسه سینه یا گردن تحت فشار قرار دهد ، علایم دیگری نیز ایجاد می کند . از جمله افتادن پلک و مردمک های تنگ و کوچک ، فشار روی اعصاب دیگر نزدیک نخاع می تواند باعث از دست رفتن توان حرکتی بازوها و ساق ها شود .

لکه های آبی یا بنفش شبیه کبودشدگی های کوچک ، می تواند نشانگر گسترش بیماری به پوست باشد .

چشمان کودک به شکلی غیر طبیعی حرکت می کنند . این وضعیت با نام نشانگان اپسوکلونوس – میوکلونوس شناخته می شود .

نوروبلاستوما چگونه تشخیص داده می شود ؟

 آزمایش های خون و ادرار : سلول های عصبی طبیعی مواد شیمیایی خاصی به نام نوروترانسمیتر از خود آزاد می کنند که فعالیت اعصاب را تحت کنترل دارند . یک گروه اصلی نوروترانسمیترها که به وسیله سلول های سیستم عصبی سمپاتیک تولید می شوند ، کاته کولامین نام دارند . زمانی که بدن مولکول های کاته کولامین را به متابولیت های آن ( قطعات کوچکتر ) تجزیه می کند ، این مواد از طریق ادرار از بدن دفع می شوند . در حدود 90% موارد نوروبلاستوما ، سلول ها کاته کولامین ها را به حدی ترشح می کنند که در ادرار و خون قابل سنجش باشند . بعضی علایم مرتبط با نوروبلاستوما هم چون فشار خون بالا ، ضربان سریع قلب یا اسهال ، مستقیما به دلیل افزایش کاته کولامین ها می باشند .

 بیوپسی : تشخیص قطعی نیازمند دیدن سلول های نوروبلاستوما در نمونه های بافتی زیر میکروسکوپ است . به منظور بیوپسی مغز استخوان ، از سوزن بزرگی استفاده می کنند ه قطعه استوانه ای شکلی از مغز استخوان را به طول تقریبی یک دوم اینچ و قطر یک شانزدهم اینچ بر می دارد . در آسپیراسیون مغز استخوان از سوزنی ظریف تر استفاده می شود و با استفاده از یک سرنگ ، بافت نرم داخل حفره استخوانی رامی کشیم .

آزمون های تصویربرداری در مرحله بندی نوروبلاستوما :

 اشعه ایکس .

 توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن ) .

 تصویر سازی تشدید مغناطیسی (MRI) .

 اسکن رادیونوکلئید یا سینتی گرافی .

سیستم های مرحله بندی :

سیستم مرحله بندی بین المللی نوروبلاستوما نام دارد (INSS) در شکل ساده آن ، مراحل عبارتند از :

مرحله اول ( موضعی و قابل برداشت ) : سرطان فقط در محل اولیه و منشاء وجود دارد و به واسطه جراحی می توان کل تومور قابل رویت را برداشت .

مرحل دوم : تومور فقط در محل اولیه دیده می شود ولی به دلیل اندازه اش ، محل و یا مجاورت آن با احشاء دیگر ، نمی توان آن را به طور کامل و از طریق جراحی برداشت . این مرحله به دو دسته تقسیم می شود :

مرحله 2A: تومور موضعی غیرقابل برداشت در یک سمت بدن است .

مرحله 2B: تومور موضعی غیرقابل برداشت در یک طرف بدن ، به غدد لنفاوی در همان طرف بدن گسترش داشته به علاوه گره های لنفاوی چسبیده به تومور هم درگیرند . این تومور به غدد لنفاوی سمت دیگر بدن گسترش ندارد .

مرحله سوم ( ناحیه ای ) : سرطان از خط وسط تجاوز کرده و به سمت دیگر بدن هم گسترش یافته است . یا این که غدد لنفاوی مجاور منشاء سرطان ، در سمت دیگر بدن نیز درگیر شده اند .

مرحله چهارم : سرطان به گره های لنفاوی دور دست ، استخوان ، کبد ، پوست، مغز استخوان یا اعضاء دیگر گسترش یافته است .

شاخص های پیش آگهی :

 درجه تومور : درجه تومور (GRADE) بر اساس ظاهر میکروسکوپیک نوروبلاستوما تعیین میشود وجود سلول های در حال مرگ و یا در حال تکثیر ( میتوز ) نشان دهنده پیش آگهی بد است .

 DNA پلوئیدی : مقدار DNA موجود در هر سلول را می توان با فلوسیتومتری یا سیتومتری تصویری اندازه گیری کرد . سلول هایی که مقدار DNA آن ها به اندازه DNA سلول های طبیعی باشد دیپلوئید و در آن هایی که این مقدار کاهش یافته باشد ، هیپودیپلوئید نامیده می شود . سلول های نوروبلاستوما با DNA افزایش یافته را هیپرددیپلوئید گویند که مراحل مراحل پایین تر گسترش بیماری و پاسخ بهتر به شیمی درمانی را نشان می دهد .

 سیتوژنتیک ؛ ژنتیک سلولی : هر سلول طبیعی 46 کروموزوم دارد که از DNA و پروتئین ساخته شده است . نوروبلاستوما با تعداد کروموزوم های طبیعی میل تهاجمی بیشتری داشته و انواعی که کروموزوم های بیشتری دارند کمتر مهاجمند .

 تقویت انکوژن : انکوژن ها مناطثی از DNA هستند که در تنظیم رشد سلولی اهمیت دارند . محققین دریافته اند نوروبلاستوما همراه با کپی های زیاد از انکوژن N-meg تمایل زیادی به رشد بیشتر و بلوغ کمتر دارند . کودکانی که نوروبلاستومای آن ها چنین الگویی دارد ، پیش آگهی بدتری از سایر انواع نوروبلاستوما خواهند داشت .

 گیرنده های نوروتروفین : نوروبلاستوما با گیرنده های نوروتروفین بیشتر ( معمولا گیرنده NGF و یا محصول ژن TRK-A نامیده می شوند ) ، پیش آگهی بسیار بهتری دارند .

شاخص های سرمی : بیماران با سطح سرمی بالاتر فریتین پیش آگهی بدتری دارند ، رانولاز اختصاصی نورونی (NSE) و لاکتات دهید روناژ موادی هستند که علاوه بر سلول های نوروبلاستوما از برخی سلول های عادی بدن نیز ساخته می شوند . سطوح افزایش یافته NSE و LDH در سرم نشان گر پیش آگهی بد برای کودکان نوروبلاستومی است .

چگونه کودک نوروبلاستومایی را درمان کنیم ؟

 جراحی : در برخی موارد ، جراحی می تواند باعث برداشت کل تومور شده و درنتیجه بهبودی کامل حاصل شود .

 شیمی درمانی: داروهای اصلی که برای درمان کودکان نوروبلاستومی به کار می روند عبارتند از : سیکلوفسفامید ، سیسپلاتین ، وین کریستین ، دوکسوروبی سین ، اتوپوساید ، و توپوتکان . به طور کلی این داروها در دو سوم کودکان کاملا جواب خواهند داد . ترکیبی که امروز به کار می رود عبارت است از : سیکلوفسفامید به علاوه دوکسوروبیسین و سیس پلاتین به علاوه اتوپوساید .

 پرتودرمانی : این روش همچنین به خوبی برای جداکردن تومورها قبل از جراحی و برای تسهیل برداشتن جراحی تومور کاربرد داشته است .

 پیوند مغز و استخوان و پیوند سلول های ریشه ای خون محیطی : دو روش برای پیوند مغز و استخوان وجود دارد . یک راه استفاده از سلول های ریشه ای خونی و یامغز استخوان خود کودک می باشد ( که تحت عنوان BMT یا PBSC اتولوگ نامیده می شود ) راه دیگر استفاده از مغز استخوان یک فرد دهنده می باشد ( که به نام BMT آلوژنیک معروف است ) که اصطلاحا دهنده نامیده می شود .

پس از درمان نوروبلاستوما چه اتفاقی می افتد ؟

بعضی از این کودکان مشکلاتی از قبیل ناتوانی یادگیری ، تاخیر در تکامل عضلات و مهارت های حرکتی ، مشکلات گفتاری و نیز اختلالات رفتاری دارند . این مسائل علی الخصوص در کودکانی که خاستگاه تومور ناحیه گردن یا سینه بوده و مشکلات چشمی یا انقباض عضلانی را تجربه کرده اند بیشتر دیده می شوند . این کودکان ممکن است نیازمند استفاده از استروئیدها و یا هورمون های دیگر برای سرکوب سیستم ایمنی شان باشند .