سرطان حنجره

حنجره و ساختار آن :

حنجره که آن را جعبه مولد صدا می نامند ، عضوی لوله ای شکل است که طول آن دواینچ و در قسمت قدامی گردن قرار دارد . از حنجره در اعمال مهمی نظیر تنفس ، تکلم و بلع غذا استفاده به عمل می آید .

حنجره در منتهی الیه فوقانی لوله تنفسی یا نای قرار دارد و دیواره های آن از جنس غضروف است . برجستگی قسمت پیشین حنجره که از بخش پهن غضروف تشکیل می شود را زمانی سیب ادم می نامیدند . دو نوار عضلانی به شکل حرف V انگلیسی که در داخل حنجره تعبیه شده اند تارهای صوتی یا طناب های صوتی را تشکیل می دهند .

زمان دم یا زمانی که نفس می کشیم هوا از راه بینی یا دهان و بعد از راه حنجره به طرف نای و بالاخره به ریه ها فرستاده می شود و زمان بازدم ، هوا مسیر یاد شده را به طرف خارج طی می کند . تارهای صوتی هنگام تنفس فعالیت نداشته و در استراحت هستند و هوا از فضای میان تارهای صوتی بدون آن که صدائی به وجود آورد عبور می کند .

وقتی سخن می گوئیم تارهای صوتی به سمت بالا منقبض شده به سوی هم حرکت می کنند ، در چنین حالتی هوایی که از ریه ها خارج می شود در میان تارهای صوتی فشرده شده و آن ها را به ارتعاش درمی آورد ، ارتعاش حاصله از فشردگی هوا صوت یا صدا را به وجود می آورد . زبان ، لب ها و دندان ها صدای ایجاد شده را به کلمات تبدیل می کنند .

لوله ای که غذا را از دهان به معده می رساند و مری نامیده می شود دقیقا در قسمت خلفی حنجره و نای قرار دارد . مدخل مری و حنجره در حلق بسیار به هم نزدیک هستند و زمانی که غذا بلعیده می شود زبان کوچک که اپی گلوت نام دارد به سمت پایین و روی حنجره حرکت کرده و با بستن حنجره مانع ورود غذا به نای می شود .

سرطان حنجره که سرطان حنجره ای نیز نامیده می شود ممکن است به بخش های دیگر حنجره مانند دهانه حنجره ( قسمت میانی حنجره یا جایی که تارهای صوتی در آن در حین بلع نای را می پوشاند و مانع ورود غذا به نای می شود .) و یا به قسمت تحتانی دهانه حنجره یعنی منطقه ای که حنجره به نای مرتبط می شود انتشار یابد .

اگر سرطان حنجره به بخش های خارج حنجره منتشر شود معمولا ابتدا غدد لنفاوی ناحیه گردن را مورد هجوم قرار می دهد . هم چنین ممکن است به قسمت های خلفی زبان و یا قسمت های دیگر حلق و گردن یا ریه ها و گاهی نقاط دور دست بدن گسترش پیدا کند .

علائم سرطان حنجره :

علائم سرطان حنجره اساسا به حجم تومور و محل استقرار آن بستگی دارد . در بسیاری از موارد محل بروز و ظهور سرطان حنجره در تارهای صوتی است .

این سرطان ها به ندرت دردناک هستند اما تقریبا همیشه خشونت صدا و تغییرات دیگر را موجب می شوند . غده هایی که در منطقه فوقانی تارهای صوتی به وجود آمده اند ممکن است موجب برآمدگی درگردن ، زخم گلو یا درد گوش گردند .

غددی که در قسمت تحتانی تارهای صوتی قرار دارند و بسیار نادر هستند می توانند در عمل تنفس اختلال ایجاد کرده و تنفس صدادار به وجود آورند .

از نشانه های هشدار دهنده سرطان حنجره احساس وجود جسم خارجی و برآمدگی در گلو و همچنین وجود سرفه های مداوم است که برطرف نمی شوند . به تدریج که غده سرطانی رشد می کند ممکن است دردگلو ، کاهش وزن ، اشکال در تنفس و غالبا احساس خفگی هنگام عبور مواد غذایی از مری به وجود آید . در برخی موارد سرطان حنجره موجب می شود بلع غذا به دشواری صورت گیرد .

تشخیص سرطان حنجره :

در معاینه بالینی با لمس ناحیه گردن نشانه هایی از قبیل برجستگی ، تورم و سفتی و یا تغییرات ظاهری دیگر را جستجو می کند و همچنین قسمت های درونی حنجره را به دو طریق معاینه و مشاهده می کنند .

معاینه و مشاهده داخل حلق را اصطلاحا لارنگوسکپی می گویند .

لارنگوسکپی با معاینه غیر مستقیم داخل حنجره : در این روش پزشک با آینه کوچک که دسته بلندی دارد حلق و بخصوص قسمت های تحتانی حلق را برای یافتن شرایط غیر طبیعی و یا بروز تغییرات در تارهای صوتی و این که حرکت تارها طبیعی یا غیر طبیعی است معاینه و مشاهده می کند . لارنگوسکپی با معاینه مستقیم داخل حنجره : در این روش پزک با عبور لوله ای که در راس آن چراغی تعبیه شده است و از راه بینی یا دهان به قسمت های پایین هدایت می شود حلق و حنجره را مورد معاینه قرار می دهد . تنها نمونه برداری و آسیب شناسی مطمئن ترین راه برای تشخیص و احراز وجود سرطان در بیمار است . تقریبا تمام سرطان های حنجره از نوع کارسینوما اسکوآموز هستند ( سرطانی که منشاء آن از سلول های پهن و سنگفرشی شکل در پوست و یا در بافت هایی که برخی از اعضاء بدن از جمله حنجره را می پوشانند است . این نوع سرطان از سلول های پهن و سنگفرشی شکلی که زبان کوچک ( اپی گلوتیس ) ، تارهای صوتی و بخش های دیگر حنجره را می پوشانند شروع می شود .

روش های درمان سرطان حنجره :

سرطان حنجره معمولا با استفاده از اشعه که به آن رادیو تراپی می گویند و یا انجام عمل جراحی درمان می شود .

رادیو تراپی یا درمان با اشعه :

برای تخریب سلول های سرطانی و متوقف کردن رشد آن ها از اشعه با قدرت تابش بالا استفاده میشود . هدف و تمرکز تابش اشعه ، محل و موضعی که غده سرطانی در آن جای دارد و نواحی اطراف آن است .

اشعه درمانی ممکن است با جراحی همراه گردد . استفاده از اشعه قبل از عمل جراحی می تواند حجم غده سرطانی را کاهش داده و دامنه آن را محدود نماید .

درمان جراحی :

انجام عمل جراحی و یا راحی همراه با اشعه درمانی برای بیمارانی که به تازگی تشخیص بیماری در آن ها داده شده است پیشنهاد می شود.

برداشتن و خارج کردن غده سرطانی حنجره از طریق جراحی را لارنگکتومی (Laryngectomy) می نامند که ممکن است شامل بخشی از حنجره و یا تمام حنجره باشد .

در شکل اول آن را لارنگکتومی جزئی و در صورت برداشتن تمام حنجره آن را لارنگکتومی کامل می نامند .

تراکئوستومی (trachestomy) یعنی تعبیه مدخل در لوله تنفس و در جلوی گردن برای ورود هوا که آن را استوما (Stoma) یا مدخل نیز می نامند انجام دهد .

هوا از طریق استوما یا مدخل تعبیه شده به نای و ریه ها هدایت می شود . لوله تراکئوستومی را که تراکنه آ (trache) می گویند لوله ای است که وظیفه آن باز نگه داشتن مجرای هوا است .

برداشتن بخشی از حنجره صدا و تکلم بیمار را حفظ خواهد کرد . در این صورت استوما یا مدخل تعبیه شده نیز موقتی خواهد بود و بعد از دوره ای کوتاه اوله تراکئا خارج شده و استوما یا مدخل مصنوعی بسته می شود و بیمار می تواند طبق معمول تنفس کرده و تکلم کند .

شیمی درمانی :

پزشک ممکن است از یک یا چند دارو در شیمی درمانی استفاده نماید . در بسیاری موارد قبل از انجام جراحی و یا اشعه درمانی از داروهای ضد سرطان یا شیمی درمانی به منظور محدود کردن و کاهش حجم و اندازه غده سرطانی استفاده به عمل می آید .

همچنین در موارد انتشار و گسترش سرطان حنجره به قسمت های دیگر بدن از شیمی درمانی استفاده می شود .

عوارض جانبی درمان با اشعه :

پزشکان از بیماران می خواهند اختلالات دندان و لثه را قبل از شروع اشعه درمانی ترمیم نمایند .اشعه درمانی سرطان حنجره تغییراتی در ترشح بزاق به وجود می آورد و ممکن است مقدار ترشح بزاق را کاهش دهد و چون بزاق به طور طبیعی حمایت کننده و محافظ مخاط دهان و دندان ها ست پوسیدگی دندان می تواند از مشکلات و عوارض اشعه درمانی باشد .

مراقبت ویژه از دهان در تامین بهداشت و سالم نگهداشتن دندان ها و لثه ها و احساس آرامش بیشتر بیمار موثر خواهد بود . بیماران باید سعی کنند تا حد امکان دندان هایشان پاکیزه و سالم باقی بماند .

اگر استفاده از نخ مخصوص پاک کردن دندان ها و یااستفاده از مسواک به طریق عادی مشکل به نظر می رسد ، بیماران می توانند از گاز ، مسواک نرم و ملایم یا مسواکی که به جای موی زبر از نوک نرم و اسفنجی ساخته شده است استفاده نمایند .

دهان شویه ای که از پراکسید رقیق شده ( پراکسید به اکسیدی که قسمت اعظم آن را اکسیژن تشکیل می دهد گفته می شود ) ، آب نمک و جوش شیرین ساخته شده است می تواند دهان و مخاط آن را با طراوت نگه داشته و از پوسیدگی و فساد دندان ها پیشگیری نماید .

همچنین استفادهاز خمیر دندان حاوی فلوئور کمک می کند تا احتمال ایجاد ضایعات حفره دهانی کاهش یابد .

تغییرات ایجاد شده در صدا و احساس برآمدگی و وجود جسم خارجی در حلق ممکن است نتیجه تورم حنجره متعاقب اشعه درمانی باشد .

اشعه درمانی ممکن است بعضا زخم حلق ایجاد کند . تاجایی که پزشک ناگریز است برای کاهش تورم و تخفیف درد دارو تجویز کند . در طول درمان را اشعه بیماران ممکن است احساس خستگی مفرط به خصوص در هفته های آخر درمان داشته باشند .

بروز خشکی و قرمزی در پوست ناحیه ای که در معرض تابش اشعه قرار گرفته است ازعوارض شایع اشعه درمانی است .

لازم است پوست درمعرض هوا قرار گیرد ولی از تابش اشعه آفتاب محافظت گردد و همچنین لازم است بیماران از پوشیدن لباس هایی که با پوست ناحیه ای که در معرض تابش اشعه قرار گرفته است اصطکاک پیدا میکند اجتناب نماید .

معمولا درجریان اشعه درمانی مو در ناحیه ای که تحت تابش قرار گرفته است رشد نمی کند و اگر رشد کرد مردان باید از اصلاح ( تراشیدن ) آن خودداری کنند .

قبل از انجام اشعه درمانی ازگذاردن چیزی ( مثلا پماد ) روی پوست خودداری نمایند و اصولا بدون تجویز پزشک چه قبل و چه بعد از درمان از پماد یا لوسیون استفاده نکنند .

بعضی بیماران از حساسیت زبان بعد از درمان با اشعه شکایت دارند ، آن ها ممکن است احساس بویایی و چشایی ( به ویژه طعم و بوی غذا ) را از دست بدهند و یا ممکن است در دهان خود طعم تلخی احساس کنند آشامیدن مایعات می تواند احساس تلخی مزه را کاهش دهد .

عوارض جانبی درمان جراحی :

تا چند روز بعد از عمل جراحی بیمار قادر به خوردن و آشامیدن نیست . ابتدا از راه ورید مایعات موردنیاز بیمار تامین می شود. طی یک الی دو روز با استفاده از لوله گوارش ( لوله ای که از راه بینی یا دهان به داخل معده هدایت می شود ) تغذیه بیمار به شرایط عادی برمیگردد .

به زودی بیمار سرفه کردن را می آموزد و یاد می گیرد بدون کمک پرستار ترشحات مخاطی را از استوما خارج کند .

همچنین به علت آن که حلق متورم است و بلع غذا مشکل می شود ممکن است برای مدت کوتاهی نیاز به مکش ( ساکشن ) به منظور خارج کردن بزاق دهان باشد .

چند روزی بعد از برداشتن بخشی از حنجره یا لارنگکتومی ناقص بیمار از راه استوما یا مدخل مصنوعی تنفس می کند و ظرف چند هفته بعد لوله تراکه برداشته شده مدخل مصنوعی یا استوما بسته می شود . آن گاه بیمار از راه معمولی تنفس و تکلم می کند اگرچه صدای بیمار آنچنان که قبل از جراحی بوده است طنین مناسب نداشته و رسا نیست .

لوله تراکه آ حداقل چند هفته ( تا بهبودی پوست اطراف استوما ) در محل خود باقی می ماند .

بعد از عمل برداشتن حنجره بخش هایی از گردن و حلق به دلیل آسیب یا قطع رشته های عصبی منطقه عمل ممکن است دچار بی حسی گردند . همچنین متعاقب جراحی غدد لنفاوی گردن و برداشتن آن ها ممکن است شانه ها و گردن دچار ضعف و سفتی عضلات شوند .

عوارض جانبی شیمی درمانی :

سلول هایی نظیر گلبول های خونی که وظیفه آنان مقابله و مبارزه با عفونت است ، و نیز سلول های لوله گوارش و سلول های ریشه مو تحت تاثیر قرار می گیرند . نتیجه اثرات یاد شده به صورت کاهش دفاع و مقاومت در مقابل عفونت ها ، ازدست رفتن اشتها ،تهوع و استفراغ و یا زخم دهان بروز می کند . همچنین بیماران ممکن است دچار ضعف عمومی و ریزش مو شوند .

تاثیر درمان بر تغذیه :

یکی از مشکلات بیمارانی که درمان سرطان حنجره شده اند از دست دادن اشتها است .

بعد از عمل جراحی امکان بلع غذا به طور طبیعی و بازگشت به شرایط عادی ممکن است مستلزم اجرای برنامه های آموزشی با کمک و دستیاری پرستار و متخصص در اختلال گویایی یا گفتار درمانگر باشد .

برای بعضی بیماران خوردن مایعات آسانتر و برای بعضی دیگر از بیماران خوردن مواد غذایی سفت راحت تر به نظر می رسد . اشکال در خوردن غذاناشی از خشکی دهان در اثر اشعه درمانی است. بیماران مایل هستند غذاهای نرم و ملایم که با سس یا شیره گوشت خیس شده است بخورند . و برخی بیماران از سوپ غلیظ ، پودینگ ( غذایی مرکب از آرد ، گوشت و میوه ) و غذاهای حاوی پروتئین زیاد بهره مند می شوند .