سرطان غدد فوق کلیه

غدد فوق کلیه ، غدد کوچکی هستند که بر روی هر کدام از کلیه ها قرار دارند ، کلیه ها در عمق بخش فوقانی شکم قرار دارند . غدد فوق کلیه از دو بخش تشکیل شده اند . قسمت خارجی تر ، کورتکس نامیده می شود ، تومورهای آدرنوکورتیکال در این بخش به وجود می آیند . کورتکس هورمون هایی تولید می کند که برای بدن مهم هستند . ساختمان شیمیایی این هورمون ها شبیه هم بوده ، استروئید نامیده می شود . آن ها عبارتند از :

کورتیزول : که با تغییر در سوخت و ساز سلول ها به بدن برای کنترل استرس کمک میکند .

آلدوسترن : به کلیه ها در تنظیم میزان نمک خون و بافت های بدن کمک می کند .

آندروژن واستروژن : در مردان ، بیضه ها آندروژن تولید می کنند که هورمون مردانه است . در زنان تخمدان ها بیشترین میزان استروژن بدن را تولید می کنند . اما غدد فوق کلیه مقادیر کمی آندروژن و استروژن را در مردان و زنان تولید می کنند . لایه داخلی غده فوق کلیه مدولا نامیده می شود که در واقع ادامه سیستم عصبی می باشد . هورمون های سیستم عصبی نظیر نوراپی نفرین و اپی نفرین که ( آدرنالین ) نیز نامیده می شوند در بخش مدولا ساخته می شوند .

تومورهای کورتکس غدد فوق کلیه :

این تومورها دو نوع اصلی دارند . اغلب آن ها خوش خیم بوده ، آدنوم نامیده می شوند . تومورهای بدخیم بسیار کم هستند .

آدنوم های کورتکس غدد فوق کلیه :

این تومورها خوش خیم هستند . این ها تومورهای کوچکی هستند و اغلب کوچکتر از 5 سانتی متر قطر دارند . این تومورها معمولا فقط در یک طرف به وجود می آیند ، اما گاهی اوقات دو طرفه اند .

سرطان آدرنوکورتیکال : نوعی از سرطان که در بخش کورتکس غده فوق کلیه به وجود می آید ، سرطان آدرنوکورتیکال نامیده می شود . این تومور عموما به دلیل تولید هورمون هایی که باعث افزایش وزن و احتباس مایع در بدن بلوغ زودرس یا موهای زائد صورت یا بدن در خانم ها می شود تشخیص داده می شود .

تومورهایی که بزرگ تر از 5 یا 6 سانتی متر باشند عموما بدخیم هستند .

آمارهای مهم درباره سرطان غدد فوق کلیه :

این سرطان بسیار نادر بوده ، تعداد دقیق بیماران مبتلا به آن در آمریکا مشخص نیست . احتمالا سالانه حدود 5000 مورداز آن رخ می دهد . این سرطان بسیار کمتر از آدنوم بوده و معمولا در میان افراد میانسال و مسن بیشتر دیده می شود .

عوامل خطر در سرطان غدد فوق کلیه چیست ؟

سابقه خانوادگی : بسیاری از موارد این سرطان ارثی نیستند و به صورت تک گیر رخ می دهند . سندرم لی – فرومنی بیماری بسیار نادری است که در آن اختلالات ژنتیکی خطر ابتلا به چند نوع سرطان را تا حد زیادی در فرد افزایش می دهد . از جمله این سرطان ها می توان از سرطان پستان ، پروستات ، استخوان ، سرطان خون و سرطان قشر فوق کلیه نام برد . در نئوپلازی مولتیپل اندوکرین (MEN-1) حالتی است که در نیمی از بچه هایی که والدین شان دچار چنین حالتی هستند به ارث می رسد . تومور غده هیپوفیز ، پاراتیروئید و لوزالمعده در این افراد بیشتر دیده می شود . سن : بسیاری از انواع سرطان ها در افراد مسن رخ می دهد اما سرطان بخش قشری غده فوق کلیه در بین افراد 40 تا 50 ساله یا بچه ها بیشتر دیده می شود . روش زندگی و عوامل محیطی : رژیم پرچربی ، سیگار کشیدن کم تحرکی و قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان زای موجود در محیط باعث افزایش بروز انواع سرطان ها در افراد می شود .عوامل ایجادکننده سرطان قشر غدد فوق کلیه چیست ؟ ژن هایی (DNA) که باعث افزایش تقسیمات سلولی می شوند ، انکوژن نام دارند . ژن هایی که باعث کندی تقسیمات سلولی شده یا سبب مرگ سلول در زمان مناسب می شوند ، ژن های مهار کننده تومور نامیده می شوند . گاهی تغییرات ژنی (DNA) بی هیچ دلیل مشخص رخ می دهد در افراد مبتلا به نئوپلازی مولتیپل اندوکرین نوع 1 (MEN-1) جهش DNA اثبات شده است . این حالت مسئول ایجاد اغلب تومورهای ارثی غدد فوق کلیه می باشد . سندرم لی – فرومنی به دلیل غیر فعال شدن ژن مهار کننده تومور P53 در اثر جهش به وجود می آید . این جهش منجر به بروز انواع زیادی از سرطان پستان ، پروستات ، مغز ، استخوان ، بافت نرم و قشر غده فوق کلیه در فرد می شود . علائم و نشانه های سرطان غده فوق کلیه : نشانه های ناشی از تولید هورمونهای استروژن یا آندروژن : علائمی که در بچه ها دیده می شود بیشتر به دلیل هورمون آندروژن است . شایع ترین علامت افزایش موهای زائی صورت ، ناحیه شرمگاه و زیر بغل و بزرگ شدن کلیتوریس در دخترها و آلت تناسلی در پسرها است . اگر تومور استروژن تولید کند ، علائم مختلفی رخ می دهد . در دخترها سبب بلوغ زودهنگام ، بزرگ شدن پستان ها و شروع قاعدگی ( عادت ماهیانه ) و در پسرها باعث بزرگ شدن پستان ها می شود . نشانه های ایجاد شده در اثر تولید کورتیزول : مقادیر زیاد هورمون کوتیزول مجموعه ای از علائم را ایجاد می کند که همراه با هم سندرم کوشینگ نامیده می شوند . این علائم و نشانه ها عبارتند از :

افزایش وزن ، بزرگ شدن دور سینه و شکم .

وجود چربی اضافی پشت گردن و شانه ها .

خطوط ارغوانی رنگ روی شکم .

رشد موهای زائد روی صورت ، سینه و پشت در زنان .

بی نظمی های قاعدگی .

احساس ضعف در پاها .

کمبود شدگی به سادگی .

افسردگی یا بدخلقی .

شکستگی استخوان به دلیل استئوپورز ( پوکی استخوان ).

سندرم کوشینگ ممکن است به دلیل سرطان غده فوق کلیه یا آدنومی که مقدار زیادی کورتیزول یا هورمون های وابسته به آن را تولید می کند به وجود می آید .

نشانه هایی که به دلیل افزایش تولید آلدسترون به وجود می آیند :

علائم و نشانه های اصلی که به دلیل وجود تومورهای ترشح کننده آلدسترون ایجاد می شوند عبارتند از : افزایش فشار خون ، ضعف ، گرفتگی عضلانی ، تشنگی زیاد و ادرار زیاد ، اگر چه اغلب آدنوم های غده فوق کلیه آلدسترون تولید می کنند ، اما سرطان های غده فوق کلیه نیز ندرتا آلدسترون تولید می کنند .

علائم فشاری ایجاد شده بر روی اندام های مجاور در اثر توموری که بزرگ شده :

بزرگ شدن سرطان بخش قشری غدد فوق کلیه باعث ایجاد فشار بر روی اندام ها و بافت های نزدیک می شود . این مسئله باعث ایجاد درد ، احساس پری در ناحیه شکم ، یا اشکال در خوردن غذا به دلیل احساس سیر شدن میشود .

گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه او

روش های تصویربرداری :

تصویربرداری از قفسه سینه ، سونوگرافی ، CT اسکن ، توموگرافی با پرتوهای پوزیتیرون (PET) ، MRY.

سایر آزمایشات : لاپارسکوپی ، نمونه برداری ( بیوپسی ) ، آزمایش خون و ادرار .

 آزمایشات لازم برای بیمارانی که به علت افزایش هورمون کورتیزول دچار علائم بالینی شده اند :

در این حالت میزان کورتیزول و 17 هیدروکسی استروئد در ادرار سنجیده می شود . اگر تومور تولید کننده هورمون کورتیزول وجود داشته باشد ، سطح این هورمون به طور غیر عادی بالا می باشد .

اگر بیمار تومور قشر غده فوق کلیه داشته باشد ، پس از تزریق دگزامتازون سطح هورمون کورتیزول هم چنان بالا باقی می ماند .

آزمایشات لازم برای بیمارانی که به علت افزایش هورمون آلدسترون دچار علائم بالینی شده اند : در افرادی که به تومور تولید کننده آلدسترون مبتلا هستند سطح پتاسیم و آلدسترون خون بالا بوده ، میزان هورمون رفین ( هورمونی که توسط کلیه ها تولید می شود ) در خون پایین است .

آزمایشات لازم برای بیمارانی که به علت هورمون های اندروژن و استروژن دچار علائم بالین شده اند :

سطح این دو هورمون درخ ون به طور جداگانه بالا می باشد ، در هر کدام از این موارد میزان 17 کتواستروئید و 17 هیدروکسی استروئید در خون بالا است . میزان هورمون تحریک کننده تخمگذاری (FSH) که یکی از هورمون های مرشحه از غده هیپوفیز است ممکن است اندازه گیری شود ، اگر میزان این هورمون افزایش یافته باشد بعید است که بیمار به تومور بخش قشری غده فوق کلیه مبتلا باشد .

درمان سرطان بخش قشری فوق کلیه چگونه است ؟

جراحی : از آن جایی که غدد فوق کلیه در پشت شکم قرار دارند گاهی پزشک برش جراحی را از قسمت پشت و درست زیر دنده ها انجام می دهد . این روش برای درمان تومورهای کوچک مفید است اما برای درمان تومورهایی که بسیار بزرگ شده اند ، برش جراحی از جلوی شکم انجام می شود . اگر بافت چربی یا عضله اطراف غده درگیر شده باشد آن را نیز بر میدارند .

رادیو تراپی : در رادیو تراپی خارجی اشعه از خارج بدن توسط دستگاهی که شتاب دهنده خطی نامیده می شود بر روی بافت سرطانی متمرکز می شود . در رادیو تراپی داخلی ( براکی تراپی ) از ذرات ریز مواد رادیو اکتیو استفاده می شود .

شیمی درمانی : برخی از داروهای شیمی درمانی عبارتند از : سیس پلاتین ، تاکسول ، آدریامیسین ، 5 فلورواوراسیل ، وین کریستین و غیره . ترکیبی از این داروها نیز ممکن است استفاده شود .

سایر داروهای ضد سرطان :

به طور متوسط پاسخ به درمان حدود یک سال طول می کشد اما در برخی افراد پاسخ به درمان بیشتر طول می کشد . در افراد مبتلا به این نوع سرطان که از عوارض جانبی زیاد بودن هورمون ها رنج می برند می توتان بسیار مفید است . این دارو حتی زمانی که باعث کوچک شدن تومور نشود قادر است تولید غیر طبیعی هورمون ها و علائم ناشی از آن ها را تخفیف بدهد . این دارو برای حدود 80% بیماران مفید خواهد بود اما این دارو می تواند عوارض جانبی زیادی داشته باشد از آن جمله تهوع ، استفراغ ، اسهال ، جوش های پوستی و خواب آلودگی .

از داروهای دیگر برای جلوگیری از ترشح هورمون ها استفاده میشود . کتوکونازول ، آمینوگلوتوتتماید و متی راپون تولید هورمون های استروئیدی را کاهش داده و علائم ناشی از این هورمون ها را کم می کنند اما تومور را کوچک نمی کنند .