رشته بیوشیمی

اساس شیمیایی بسیاری از واکنشها در موجودات زنده شناخته شده است. کشف ساختمان دو رشته‌ای دزاکسی ریبونوکلئیک اسید (DNA) ، جزئیات سنتز پروتئین از ژنها ، مشخص شدن ساختمان سه بعدی و مکانیسم فعالیت بسیاری از مولکولهای پروتئینی ، روشن شدن چرخه‌های مرکزی متابولیسم وابسته بهم و مکانیسمهای تبدیل انرژی و گسترش تکنولوژی Recombinant DNA (نوترکیبی DNA) از دستاوردهای برجسته بیوشیمی هستند. امروزه مشخص شده که الگو و اساس مولکولی باعث تنوع موجودات زنده شده است.

تمامی ارگانیسمها از باکتریها مانند اشرشیاکلی تا انسان ، از واحدهای ساختمانی یکسانی که به صورت ماکرومولکولها تجمع می‌یابند، تشکیل یافته‌اند. انتقال اطلاعات ژنتیکی از DNA به ریبونوکلئیک اسید (RNA) و پروتئین در تمامی ارگانیسمها به صورت یکسان صورت می‌گیرد. آدنوزین تری فسفات (ATP) ، فرم عمومی انرژی در سیستمهای بیولوژیکی ، از راههای مشابهی در تمامی جانداران تولید می‌شود.

تاثیر بیوشیمی در کلینیک
مکانیسمهای مولکولی بسیاری از بیماریها ، از قبیل بیماری کم خونی و اختلالات ارثی متابولیسم ، مشخص شده است. اندازه گیری فعالیت آنزیمها در تشخیص کلینیکی ضروری می‌باشد. برای مثال ، سطح بعضی از آنزیمها در سرم نشانگر این است که آیا بیمار اخیرا سکته قلبی کرده است یا نه؟بررسی DNAدر تشخیص ناهنجاریهای ژنتیکی ، بیماریهای عفونی و سرطانها نقش مهمی ایفا می کند. سوشهای باکتریایی حاوی DNA نوترکیب که توسط مهندسی ژنتیک ایجاد شده است، امکان تولید پروتئینهایی مانند انسولین و هورمون رشد را فراهم کرده است. به علاوه ، بیوشیمی اساس علایم داروهای جدید خواهد بود. در کشاورزی نیز از تکنولوژی DNA نوترکیب برای تغییرات ژنتیکی روی ارگانیسمها استفاده می‌شود.

گسترش سریع علم و تکنولوژی بیوشیمی در سالهای اخیر ، محققین را قادر ساخته که به بسیاری از سوالات و اشکالات اساسی در مورد بیولوژی و علم پزشکی جواب بدهند. چگونه یک تخم حاصل از لقاح گامتهای نر و ماده به سلولهای عضلانی ، مغز و کبد تبدیل می‌شود؟ به چه صورت سلولها با همدیگر به صورت یک اندام پیچیده درمی‌آیند؟ چگونه رشد سلولها کنترل می‌شود؟ علت سرطان چیست؟ مکانیسم حافظه کدام است؟ اساس مولکولی اسکیزوفرنی چیست؟

مدلهای مولکولی ساختمان سه بعدی
وقتی ارتباط سه بعدی بیومولکولها و نقش بیولوژیکی آنها را بررسی می‌کنیم، سه نوع مدل اتمی برای نشان دادن ساختمان سه بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مدل فضا پرکن (Space _ Filling)
این نوع مدل ، خیلی واقع بینانه و مصطلح است. اندازه و موقعیت یک اتم در مدل فضا پرکن بوسیله خصوصیات باندها و شعاع پیوندهای واندروالسی مشخص می‌شود. رنگ مدلهای اتم طبق قرارداد مشخص می‌شود.

مدل گوی و میله (ball _ and _ Stick)
این مدل به اندازه مدل فضا پرکن ، دقیق و منطقی نیست. برای اینکه اتمها به صورت کروی نشان داده شده و شعاع آنها کوچکتر از شعاع واندروالسی است.

مدل اسکلتی (Skeletal)
ساده‌ترین مدل مورد استفاده است و تنها شبکه مولکولی را نشان می‌دهد و اتمها به وضوح نشان داده نمی‌شوند. این مدل ، برای نشان دادن ماکرومولکولهای بیولوژیکی از قبیل مولکولهای پروتئینی حاوی چندین هزار اتم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فضا
در نشان دادن ساختمان مولکولی ، بکار بردن مقیاس اهمیت زیادی دارد. واحد آنگستروم ()، بطور معمول برای اندازه‌گیری طول سطح اتمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال ، طول باند C _ C ، مساوی 1،54 آنگستروم می‌باشد. بیومولکولهای کوچک ، از قبیل کربوهیدراتها و اسیدهای آمینه ، بطور تیپیک ، طولشان چند آنگستروم است. ماکرومولکولهای بیولوژیکی ، از قبیل پروتئینها ، 10 برابر بزرگتر هستند. برای مثال ، پروتئین حمل کننده اکسیژن در گلبولهای قرمز یا هموگلوبین ، دارای قطر 65 آنگستروم است. ماکرومولکولهای چند واحدی 10 برابر بزرگتر می‌باشند. ماشینهای سنتز کننده پروتئین در سلولها یا ریبوزومها ، دارای 300 آنگستروم طول هستند. طول اکثر ویروسها در محدوده 100 تا 1000 آنگستروم است. سلولها بطور طبیعی 100 برابر بزرگتر هستند و در حدود میکرومتر (μm) می‌باشند. برای مثال قطر گلبولهای قرمز حدود 7μm است. میکروسکوپ نوری حداقل تا 2000 آنگستروم قابل استفاده است. مثلا میتوکندری را می‌توان با این میکروسکوپ مشاهده کرد. اما اطلاعات در مورد ساختمانهای بیولوژیکی از مولکولهای 1 تا آنگستروم با استفاده از میکروسکوپ الکترونی X-ray بدست آمده است. مولکولهای حیات ثابت می‌باشند.

زمان لازم برای انجام واکنشهای بیوشیمیایی
راکسیونهای شیمیایی در سیستمهای بیولوژیکی به وسیله آنزیمها کاتالیز می‌شوند. آنزیمها سوبستراها را در مدت میلی ثانیه () به محصول تبدیل می‌کنند. سرعت بعضی از آنزیمها حتی سریعتر نیز می‌باشد، مثلا کوتاهتر از چند میکروثانیه (). بسیاری از تغییرات فضایی در ماکرومولکولهای بیولوژیکی به سرعت انجام می‌گیرد. برای مثال ، باز شدن دو رشته هلیکسی DNA از همدیگر که برای همانندسازی و رونویسی ضروری است، یک میکروثانیه طول می‌کشد. جابجایی یک واحد (Domain) از پروتئین با حفظ واحد دیگر ، تنها در چند نانوثانیه () اتفاق می‌افتد. بسیاری از پیوندهای غیر کووالان مابین گروههای مختلف ماکرومولکولی در عرض چند نانوثانیه تشکیل و شکسته می‌شوند. حتی واکنشهای خیلی سریع و غیر قابل اندازه گیری نیز وجود دارد. مشخص شده است که اولین واکنش در عمل دیدن ، تغییر در ساختمان ترکیبات جذب کننده فوتون به نام رودوپسین می‌باشد که در عرض اتفاق می‌افتد.

انرژی
ما بایستی تغییرات انرژی را به حوادث مولکولی ربط دهیم. منبع انرژی برای حیات ، خورشید است. برای مثال ، انرژی فوتون سبز ، حدود 57 کیلوکالری بر مول (Kcal/mol) بوده و ATP ، فرمول عمومی انرژی ، دارای انرژی قابل استفاده به اندازه 12 کیلوکالری بر مول می‌باشد. برعکس ، انرژی متوسط هر ارتعاش آزاد در یک مولکول ، خیلی کم و در حدود 0،6 کیلوکالری بر مول در 25 درجه سانتیگراد می‌باشد. این مقدار انرژی ، خیلی کمتر از آن است که برای تجزیه پیوندهای کووالانسی مورد نیاز است، (برای مثال 83Kcal/mol برای پیوند C _ C). بدین خاطر ، شبکه کووالانسی بیومولکولها در غیاب آنزیمها و انرژی پایدار می‌باشد. از طرف دیگر ، پیوندهای غیر کووالانسی در سیستمهای بیولوژیکی بطور تیپیک دارای چند کیلوکالری انرژی در هر مول می‌باشند. بنابراین انرژی حرارتی برای ساختن و شکستن آنها کافی است. یک واحد جایگزین در انرژی ، ژول می‌باشد که برابر 0،239 کالری است.

ارتباطات قابل بازگشت بیومولکولها
ارتباطات قابل برگشت بیومولکولها از سه نوع پیوند غیر کووالانسی تشکیل شده است. ارتباطات قابل برگشت مولکولی ، مرکز تحرک و جنبش موجود زنده است. نیروهای ضعیف و غیر کووالان نقش کلیدی در رونویسی DNA ، تشکیل ساختمان سه بعدی پروتئینها ، تشخیص اختصاصی سوبستراها بوسیله آنزیمها و کشف مولکولهای سیگنال ایفا می‌کنند. به علاوه ، اکثر مولکولهای بیولوژیکی و پروسه‌های درون مولکولی ، بستگی به پیوندهای غیر کووالانی همانند پیوندهای کووالانی دارند. سه پیوند اصلی غیر کووالان عبارت است از: پیوندهای الکترواستاتیک ، پیوندهای هیدروژنی و پیوندهای واندروالسی آنها از نظر ژئومتری ، قدرت و اختصاصی بودن با هم تفاوت دارند. علاوه از آن ، این پیوندها به مقدار زیادی از طرق مختلف در محلولها تحت تاثیر قرار می‌گیرند.  

برنامه دروس دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی پزشکی

برنامه دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی پزشکی

هدف از ایجاد آن تربیت افرادی لایق و متعهد ودانشمند می باشد که بتوانند بر مبنای علم بیوشیمی و متون علمی موجود احاطه یافته در اثر آشنایی با روشهای پیشرفته تحلیق درعلوم و بدست آوردن کارآئی و لیاقت و مهارت علمی وعملی لازم را به گونه ای کسب کنند که به خوبی بتوانند به تعلیم و تحقیق در این رشته بپردازند.

طول دوره :

براساس آئین نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد (‌ناپیوسته) مصوب ستاد انقلاب فرهنگی حداقل طول دوره کارشناسی ارشد (‌ناپیوسته )بیوشیمی پزشکی 2 سال و حداکثر مجاز طول دوره برای دانشجویان تمام وقت 5/2 سال و برای دانشجویان نیمه وقت 5/4 سال می باشد.

هرسال تحصیلی شامل دو نیمسال می باشد و در هر نیمسال 17 هفته کامل آموزشی وجود دارد. نظام آموزشی این دوره واحدی است.

شرایط ورود‌:

داوطلبین علاوه بر دارابودن شرایط عمومی گزینش دوره کارشناسی ارشد مصوب ستادانقلاب فرهنگی باید حداقل دارای دانشنامه کارشناسی (لیسانس ) در یکی از رشته های بیوشیمی, شیمی, زیست شناسی , تغذیه , علوم آزمایشگاهی و علوم دارویی باشند.

مواد امتحان ورودی :‌

بیوشیمی عمومی (3), زیست شناسی (3) , شیمی آلی وعمومی (1) و زبان خارجه (2)

تبصره : محتوای دروس فوق براساس دوره های کارشناسی ارشد مورد پذیرش است.

واحدهای درس :

            تعداد کل واحدهای درسی دوره 32 واحد می باشد و درصورت لزوم دانشجو باید مقدمتاً بعضی از دوره کارشناسی راحداکثر به مدت یک نیمسال به عنوان پیشنیاز بگذراند.

 دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی پزشکی

1-   دروس پیشنیاز :

شماره درس	نام درس	واحد	ساعت
			نظری	عملی	جمع
-	فیزیولوژی عمومی	4	68	-	68
3971250	بیوشیمی عمومی	4	51	34	85
3962218	ایمونولوژی عمومی	2	34	-	34

2-   دروس اصلی ( 14 واحد) :‌

شماره درس	نام درس	تعداد واحد	ساعت			پیشنیاز
			نظری	عملی	جمع
	آنزیم شناسی عمومی	2	34	-	34
	بیولوژی مولکولی	2	34	-	34
	متابولیسم	2	34	-	34	بیوشیمی عمومی
	روشهای آزمایشگاهی و شناخت کار با دستگاهها	2	17	34	51
	بیوشیمی بافت ها	2	34	-	34
	بیوشیمی هورمون	2	34	-	34
	بیوشیمی بالینی سمینار	2 2	17 34	34 -	51 34

 3-   دروس اختیاری دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی پزشکی (8 واحد) :

دانشجویان بادرنظرگرفتن گروه آموزشی موظفند حداقل 8 واحد از دروس زیر را انتخاب و باموفقیت بگذرانند.

شماره درس	نام درس	تعداد واحد	ساعت			پیشنیاز
			نظری	عملی	جمع
	ایمونوشیمی	2	34	-	34
	بیوشیمی فیزیک	2	34	-	34
	مهندسی ژنتیک	2	34	-	34
	فیزیولوژی سلول	2	34	-	34
	فیزیولوژی کلیه و مایعات بدن	2	34	-	34
	آمار وکامپیوتر	2	34	-	34
	بیوشیمی تغذیه	2	34	-	34
	بیوشیمی غشاء	2	34	-	34
	کاربرد رادیوایزوتوپ	2	34	-	34
	شیمی دارویی	2	34	-	34

سمینار دو واحد :

            دانشجویان موظف هستند در هر سال تحصیلی زیر نظر استاد راهنما و یا گروه آموزشی یک سمینار ارائه دهند.

 فصل دوم – برنامه

الف ) ‌دروس عمومی ( 4 واحد ) :‌

شماره درس	نام درس	تعداد واحد	ساعت			پیشنیاز
			نظری	عملی	جمع
1 0	معارف اسلامی 3	2			36	معارف اسلامی 2
2 0	منطق (قدیم و جدید)	2			36

ب ) ‌دروس اصلی  دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی :‌

شماره درس	نام درس	تعداد واحد	ساعت			پیشنیاز
			نظری	عملی	جمع
11	فیزیولوژی سلول	2	36	-	36	فیزیولوژی عمومی
12	فیزیولوژی هورمونها و غدد درون ریز	2	36	-	36	فیزیولوژی عمومی
13	فیزیولوژی کلیه و مایعات بدن	2	36	-	36	فیزیولوژی عمومی
14	ایمنی شناسی و سرم شناسی	2	36	-	36	بیوشیمی عمومی
15	بیولوژی ملکولی	2	36	-	36	بیوشیمی عمومی
16	کاربرد رادیوایزوتوپ	2	36	-	36
	جمع	12	216	-	216

 ب ) ‌دروس تخصصی  دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته بیوشیمی ‌

شماره درس	نام درس	تعداد واحد	ساعت			پیشنیاز
			نظری	عملی	جمع
20	بیوشیمی بافت	4	72	-	72
21	روشهای آزمایشگاهی	3	18	36	54	بیوشیمی پیشرفته 1
22	بیوشیمی بالینی	3	36	36	72
23	بیوشیمی هورمونها	2	36	-	36
24	بیوشیمی تغذیه	2	36	-	36	بیوشیمی عمومی
	جمع	14	198	72	270