مننژیت (به انگلیسی: Meningitis) یا شامهآماس عفونت و التهاب پرده مننژ و مایع مغزی – نخاعی میباشد که دور مغز و نخاع را احاطه کردهاند ویروسها، باکتریها و قارچها همگی میتوانند مایه ایجاد مننژیت شوند. شدت عفونت بستگی به عامل عفونتزا دارد. مننژیتها باکتریایی که رویهمرفته شدیدتر از دیگر مننژیتها میباشند و نیاز به درمان بی درنگ با آنتی بیوتیک دارند. البته دلیل بیشتر موارد مننژیت ویروسها میباشند.
نشانهها
در بسیاری از موارد نشانههای نخستین مننژیت با آنفولانزا اشتباه گرفته میشود. گر چه میشود ابتلا به مننژیت بیش از یک دوره ۲-۱ روزه برای نشاندادن نشانهها نخستین آن فرصت لازم داشته باشد، ولی گاهی این بیماری یک سیر برقآسا و بهتندی کشنده را پیدا میکند.
اگر کسی دچار به مننژیت باکتریایی شود، هرگونه تأخیر در درمان مایهٔ افزایش خطر بروز آسیبهای همیشگی در فرد میشود. بنابراین در صورتیکه نشانههای زیر در بیمار دیده شود، باید بهتندی بهدنبال مراقبتهای پزشکی رفته و با یک پزشک در این زمینه رایزنی کرد:
نوزادان و شیرخواران کوچک ممکن است نشانههای کلاسیک مننژیت همانند درد و یا گردن سفت را نداشته باشند، و بجای آن نشانههایی همانند گریه همیشگی، به گونه غیر طبیعی خواب آلوده بودن و یا بی تاب بودن و کاهش میل به غذا را داشته باشند. گاهی ملاج بچه برجسته میشود و یک نشانه خیلی دیررس قراراگرفتن بدن در یک حالت اسپاسم ولی نه به گونه انقباض بلکه در حالت کشیدگی کامل ماهیچهها میباشد که به آن اپیستوتونوی میگویند.
چندین عامل خطر هست که کودکان و یا بزرگسالان را در برابر خطر بالاتری برای عفونت مننژیت قرار میدهد.
همانگونه که پیش از این ذکر شد، هر چه مدت زمانی که فرد دچار به مننژیت بدون درمان بودهاست، بیشتر باشد، عوارض بیماری بیشتر خواهد بود. این عوارض دربرگیرنده :از دست دادن شنوایی، از دست دادن بینایی، اختلال گفتاری، اختلالات یادگیری و مشکلات رفتاری و گاهی حتی فلج اندمها میتواند باشد. از عوارض غیر عصبی این بیماری میتوان به اختلال کارکرد کلیهها و یا غدد فوق کلیوی اشاره کرد. غدد فوق کلیوی در پاسخ به شرایط استرس با تراوش هورمونهایی همانند کورتیزول، بدن را در رویارویی با این استرسها محافظت میکند. در بدترین شرایط نیز با نگرش به اینکه عفونت سیستم عصبی میتواند خیلی تند منتشر شود، این بیماری میتواند در صورت نبود درمان بیمار را به حالت شوک برده و مایه مرگ او شود.
درمان تند با آنتی بیوتیکهای وریدی اصل نخست درمان مننژیت است تا از ایجاد عوارض ناگوار جلوگیری شود. نوع آنتی بیوتیک با نگرش به نوع باکتری (که از آزمایش مغزی نخاعی میتوان برای شناسایی آن بهره گیری کرد) تعیین میشود. البته میشود تا زمانیکه پاسخ آزمایش آماده شود، پزشک از یک آنتی بیوتیک گسترده الطیف که بر علیه بسیاری از باکتریها کارساز است، بهره گیری کند و پس از آماده شدن پاسخ مایع مغزی - نخاعی، آنتی بیوتیک اختصاصی تر باکتری را که اکنون مشخص شده را برای بیمار تجویز کند.
افزون بر آنتی بیوتیک، پزشک میشود بر حسب موقعیت و چگونگی بیمار، درمانهایی را برای تورم بافت مغز، شوک، تشنج و یا کم آبی وی در نظر بگیرد. اگر بیمار دچار عفونت در ناحیه سینوسها و یا استخوان پشت گوش شدهاست، شاید نیاز شود که عفونت این فضاها تهی سازی شود. همچنین هرگونه مایعی که میان بافت مغز و پردههای مغزی گردهمایی پیدا کردهاست لازم شود که تهی سازی گردد.
در مننژیت ویروسی همانگونه که پیش از این ذکر شد، آنتی بیوتیک جایگاهی ندارد ولی بیشتر موارد آن در نزدیک یک هفته (با یا بدون درمان) بهبود مییابند. موارد خفیف مننژیت ویروسی بیشتر با استراحت در بستر، خوردن مایعات و داروهای ضد درد برای کاهش درد و تب بیمار درمان میشود. البته اگر ویروس تب خال عامل بروز مننژیت ویروسی باشد میشود تجویز برخی از داروهای ضد ویروس کارساز باشد.
برخی از گونههای مننژیت مسری میباشد. شما میشود باکتری را از فرد بیمار در حالیکه وی با عطسه یا سرفه آنها را وارد هوا میکند دریافت کنید. همچنین بکارگیری سیگار ، مسواک و وسایل تغذیه همانند قاشق، چنگال و ظرف خوراک فرد بیمار نیز میتواند مایه انتقال بیماری به دیگران شود. زندگی کردن و یا کار کردن با کسی که دچار به بیماری شدهاست هم میتواند مایه افزایش خطر ابتلا به بیماری شود.
کسان میتوانند با دوری از ویروسهای عامل مننژیت ریسک ابتلای خود را پایین بیاورند. این ویروسها بیشتر ویروسهای مولد عفونتهای معدهای – رودهای میباشند، با رعایت بهداشت فردی میتوان تا اندازهای از خطر ابتلا به آنها را کاست.
برای کاهش ریسک ابتلا به لیستریا نیز به ویژه در زنان باردار رهنمود میشود که گوشت باید کاملاً پخته شود و بعد بکار گرفته شده قرار گیرد و همچنین از خوردن پنیری که از شیر غیر پاستوریزه درست شده باید دوری کرد.
رعایت موارد ساده بهداشتی و در بالای آن شستشوی دقیق دستها میتواند یکی از روشهای عالی برای نگهداری سلامتی انسانها باشد. به ویژه به کودکان باید شستن درست دستها را آموخت. هر دو سطح دست (پشت و کف دست) باید کاملاً با صابون آغشته شده و بعد با آب کاملاً شسته شود. شستشوی دست به ویژه پس از دستشویی ، پس از دستکاری حیوانات اهلی و یا پس از حضور طولانی مدت در مکانهای شلوغ همگانی رهنمود میشود. همچنین باید با مصرف غذاهای تندرست که در بر گیرنده میوهها، سبزیهای تازه و غلات کامل میباشند و استراحت کافی و ورزش به سامان سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد.
ایمن سازی : برخی از اقسام مننژیت باکتریایی را میتوان با واکسیناسیون پیشگیری کرد.